Kahramanın Doğuş Miti – Mitolojinin Psikolojik Yorumu- Otto Rank

Yeşilçam’da bir dönem çekilen yetim çocuk filmlerini hepimiz hatırlarız. Zengin bir ailenin çocuğunun bir süre çile çektikten sonra ailesine kavuşmasını anlatan… Sıklıkla tekrarlanan bu konunun arka perdesini hiç düşünmemiştim. Hatta aynı konunun binlerce yıldır çeşitli bölgelerde, üstelik çok iyi bildiğimiz konularda tekrarlandığını da…

Bu destanlar genelde görülen bir rüya sonunda istenmeyen ve bir kutuda suya bırakılan ya da bir şekilde ilahi olarak doğduğu söylenen bir çocukla başlıyor. Otto Rank, Hindistan’dan Avustralya’ya Afrika’ya ve OrtaDoğu’ya yayılan böylesine benzer destanların kaynağını araştırırken üç sebepten bahsetmiş. İnsan doğasından kaynaklanan temel davranışlar, bir bölgede mesela Hindistan’da doğduktan sonra göçlerle yayılan yani orijinal bir topluluktan hikayeler, diğeri de modern göçler ve ticaret sırasında ödünç alma teorisi olarak ortaya çıkıyor. Bu noktada Babillerden ya da Sümerlerden çıkan destanlar akla gelebiliyor.

Destanlarla ilgili kısımdan sonra insan ruhunun derinliklerine inip anlatmaya devam ediyor Otto Rank. Bazılarımızın çocukluk dönemlerinden yetişkinliğe geçemediklerini, normal hayatlarını sürdürseler bile ruhsal gelişimlerinde hala çocuk olarak kaldıklarını yani psiko-nevrotik durumdan bahsediyor. Hal böyleyken çocuklukta yüceltilen ebeveynlerin büyüdükçe yeterince iyi olmadıkları düşüncesine cinsel motifler de eklenince örneğin Oedipus gibi örnekler ortaya çıkabiliyor. Sular içinde sağ olarak kurtulmanın yeniden doğumu ya da bir mağarada kalmanın rahmi simgelemesi ruhsal çözümlemeyle anlatıldığında şaşırarak bugüne kadar nasıl düşünemediğimi sorguluyorum kendi kendime… Perslerin kurucusu Kiros’tan Gılgamış’a, Hz Musa’da Hz. İsa’ya uzanan destanlar…

Dinler tarihiyle ilgilenirken mitlerin inanılmaz yerini es geçemiyorsunuz. Okuduğunuzdaysa bambaşka bir yere doğru gidebilirsiniz. Neye inanıp, nasıl yorumlayacağınız sizlere kalmış. Bu arada Otto Rank, Freud’un öğrencilerinden ve bu kitabı 1909 yılında basılmış. Konuyla azıcık da olsa ilgiliyseniz mutlaka okuyup fikirlerinizi benimle paylaşmanızı çok isterim…

 “Bu çeşitli kahraman mitlerinin ÜSTÜNKÖRÜ incelenmesi birtakım aynı ortak özellikleri şiddetle ortaya çıkarır; tipik bir temeli olan bu özelliklerden, bir bakıma standart bir destan oluşturulabilir. Bu durum yaklaşık olarak, dışarıdan birbirinden farklı görülen vücutlara, arkasından ışık verilerek bakıldığında küçük farklar dışında sıkça görülen ideal insan iskeletlerininkine karşılık gelir. Bazı mitlerin özgün özellikleri ve özellikle asıl örnek üzerinden yapılan bariz yavan değişimleri, tam olarak sadece mit yorumlamasıyla açıklanabilir.” Sh 74

“Standart destanın kendisi şu taslağa göre açıklanabilir: Kahraman en seçkin anne babanın çocuğudur, genellikle kralın oğludur. Kökeninde, dış yasak ve engellere bağlı olarak, ilişkiye girmeme, uzun sürelik kısırlıklar ya da ebeveynlerin gizli cinsel ilişkileri gibi zorluklar vardır. Hamilelik öncesinde veya sonrasında, bir rüya ya da kahin şeklinde bir kehanet ortaya çıkar; bu kehanet, onun doğuşuyla ilgili uyarıda bulunur ve genelde babayı ( ya da onun temsilcisini) tehlikelerle tehdit eder. Genelde bir kutunun içinde suya bırakılır. Sonra hayvanlar ya da alt sınıftan birileri tarafından (çobanlar) kurtarılır ve dişi bir hayvan ya da mütevazı bir kadın tarafından emzirilir. Büyüdükten sonra seçkin ailesini oldukça becerikli bir şekilde bulur. Bir yandan babasından intikamını alır, diğer yandan kendini kanıtlar. Sonunda sınıf ya da onurunu elde eder.”Sh 74

 Arka Kapak

“Mitolojik araştırmanın başlıca sorunlarından biri, efsanevi masalların ana hatlarındaki kapsamlı benzerliklerin nedeninin açıklanmasında yatar. Bu efsanevi masallar, bazı detaylardaki fikir birliği ve bu detayların çoğu efsanevi gruplamada tekrarlayan bir şekilde görülmesiyle halen kafa karıştırıcı bir şekilde açıklanır.

Otto Rank mitlerin kökenine dair yaptığı bu çalışmada Yunan, Roma, Yahudi-Hıristiyan, Hint ve German efsanevi figürleri de dahil olmak üzere birçok çeşitli Avrasya kahraman doğuş hikayesini inceliyor. Bunu yapmak için de klasik Freudcu psikanaliz metodolojisini ve söz dağarcığını kullanıyor. Rank, çeşitli kaynaklardan yararlanarak insanlık tarihinin en çok bilinen mitlerinin modern psikanaliz kuramlarıyla bağlantılarını ortaya koyuyor.”