Sanatla Direniş - John Berger

Sabahın gölgelere teslim muhteşem sarılığında ya da gecenin ıssız saatlerinde cümlelerinde kayboluşumu nasıl anlatabilirim? Yalıtılmış, dingin halimi ifade etmenin bir yolu olsa... Her seferinde öğrendiğim, farklılıklarına bayıldığım fikirler... Benim gibi dikkati dağınık birini içine çekiveren sanatla harmanlanmış kitaplarında dolaşıyorum vakit buldukça. Farkındalığımı arttırarak, farklı bakış açılarında dolaşarak...

Sanat, umuda açılan kapı mı ya da bir direniş?

Pazarda dolaşmasını ya da çalıştığı evi anlatıyor. O basit doğallığın peşinden gidiyorsunuz merakla, varacağı yerleri heyecanla bekliyorsunuz. Sonra mesela Pentti Sammallahti'yle tanışıyorsunuz çok şaşırarak. Sonra Hz. Davud'dan, Hz Süleyman'a gebe  karna bakıyorsunuz, hiç farketmediğiniz şekilde. Sonra Vincent'ın hayatına doğala, basitliğe, çizdiklerine olan aşkına karışıyorsunuz sessiz, içiniz sızlayarak.

Dinler tarihi sizi usul usul Mısır'a yönlendirirken, Feyyum portreleriyle tanışıyorsunuz. İskender'in Makedonya'dan Hindistan'a yolculuğunda Moğollar gibi saçıp savurduğunu farkederek Mısır'a göçen Romalıların portreleri şaşırtıyor sizi. Chauvet Mağarası'nda günümüzden yirmi dokuz bin yıl öncesine  bakıyorsunuz. Bu şekillerin çizimin ötesine geçişini Nazar kitabında farketmiştiniz. İçiniz titriyor, binlerce yıl, sanat... Sanatla harmanlanmaya çalışan yaşamlar... Her seferinde yazdıklarıyla içine çekiveriyor sizi John Berger. İçiniz sızlayarak gittiğiniz hatırlıyorsunuz, satırlarında sizin için bıraktıklarına sevinerek...

Arka Kapak

"Günbegün bütün dünyada medya ağı gerçeklerin yerine yalanları koyuyor. En başta siyasi ya da ideolojik yalanlar yok(onlar sonra geliyor), insan hayatının ve doğal hayatın aslında neden oluştuğuna dair görsel, somut yalanlar var. Bütün yalanlar tek bir devasa sahtekarlıkta toplanıyor: hayatın kendisinin bir meta olduğu ve onu satın almaya gücü yetenlerin, tanımı gereği onu hak edenler olduğu varsayımı! Çoğumuz bunun yanlış olduğunu biliyoruz ama bize gösterilenlerin pek azı direncimizi güçlendiriyor."

Berger'a göre sanat tam da bunu yapıyor, yani direncimizi güçlendiriyor. Bu kitaptaki denemelerde, birçok klasik ve modern sanatçının eserlerinin yanı sıra, Fransa'daki on binlerce yıllık mağara resimlerini ve Mısır'daki Feyyum portrelerini de ele alıyor Berger. Yazarın Subcomandante Marcos'la yazışmalarını ve kendi sunduğu bir radyo programının metnini de içeren bu derleme, sanatın birey ve toplum için ne kadar vazgeçilmez ve sağaltıcı olduğunu hatırlatıyor bize.

"Bugün, varolanı resmetmeye çalışmak umudu teşvik eden bir direniş eylemidir," diyor Berger bir denemesinde. Bir diğerinde ise şöyle ekliyor:"Direnişin eylemi, sadece bize sunulan dünya-resminin saçmalığını kabullenmeyi reddetmek değil, bu resmin geçersizliğini duyurmaktır. Cehennem içeriden ilan edildiğinde, cehennemliği son bulur."