Gandhi ya da Hint Kirazının Gölgesinde - Salah Birsel

Adı gibi şeker pembesi rengiyle kalbi çalıveren kitap ne zamandır algımın sınırlarında dolaşırken sevgili okumaarkadaşım denemelerden dem vurdu. 1001 Gece Denemeleri, çağrıştırdığı masal havasıyla Şair’in Romanı’ndan sonra iyi gidebilir diye düşünürken neden olmasın deyip okumaya karar verdik ki daha ilk sayfadan bizleri bekleyen sürprizlerden habersizdik henüz…

Ve işte ilk cümle;

“Ey okurcuk, canlı ve cansız yayınımız adına hepinize manzara löpüyle boyanmış ve de sütbeyaz atlara binmiş sabahlar dileriz.”*

“Sütbeyaz atlara binen” bir sabah mıydı bilinmez ama yüzümün hali tam olarak şaşkınlıkla patlattığım kocaman bir gülümsemeyle “manzara löpündeydi.” İlk denemenin konusu Mahatma Gandhi yani oldukça ciddi bir konu. Yani hayatını Satyagraha’ya (şiddete yer vermeyen direnmeye) adamış “Büyük Usta”’nın mücadelesine ve kazandığı zafere dair bir deneme. Ciddi olmak bir yana bir yandan okurken bir yandan yüzüme ister istemez otuveren gülümsemeyle dile takılmıştım.

“Söyleyeceklerini en sıradan sözcüklerle kokulandırır.”**

Bedenimin yapısından da anlaşılacağı üzere bugüne kadar kelimeleri lezzetlendirmiş, doyurmuş belki renklendirmiştim ama hiç kokutmamıştım. Sahi kokan sözcükler… Nasıl ama?  Ah durun daha bitmedi “arkasız terlik örneği anlatımlara da yüz vermez” cümlesiyle başlayan paragrafa göz atmadan olmaz;

“Gandhi arkasız terlik örneği anlatımlara da yüz vermez. Aynı kesinlemelere dört bir yandan el atarak sözlerinin aydınlığını arttırmaya çalışır. Bir tümceyi yinelemek gereği duyduğu vakit de, söze ya “Bu yüzden” ya da “Demek ki” gibi, pitik pitik gül fidanlarına el atar. Böylece en yufka akıllılarının kafalarına bile sözlerini çivi gibi çakar. Ona göre değersiz insan yoktur. Herkes bir varlık gösterebilir.”**

Bu nefis adamın hayatını özetleyen ilk denemeden sonra gelen hepimizin bildiği Christy Brown’un hayat hikayesiydi. Bir yandan “Sol Ayağıyla Düşünen Adam”a tekrar hayran olurken diğer yandan 22 çocuğuna rağmen Chris’ten vazgeçmeyen anne babasına hayranlığım arttı. Annelerin kalbinin her çocuğu için aynı atabilmesi beni her seferinde en çok şaşırtanlardandır.

Pembe, şeker kapaklı 1001 Gece Denemeleri’ne başlarken ruh halimin pek de iç açıcı olmaması devamını etkiledi sanırım. Canım okuma arkadaşım bu durumu kitaptan bir şiir yollayarak özetleyivermez mi! Hani “şu mine çiçeğinin ölmekte olduğu çiçeklik” diye başlayan ve

“Herkesin gözünde hep sağlam sanılırken,

İnce, ama derin yarasının

Gizlice büyüdüğünü ve ağladığı duyar,

Kırıktır, ona dokunmayınız.”*** diye biten şiir.

Belki de bütün hayatımızı kaplayan ve kaplayacak olan o derin sızı geçecek mi bilinmez. En azından bununla yaşamaya çalışmak, öğrenmektir belki de bu hayattaki dersimiz. Hal böyleyken tatlı şaşkınlıklarla başlayan kitabın devamını getiremedim sanırım. Bu kadar yaş almamışken ne olursa olsun elime aldığım kitapları bitirmek isterdim. Hele de bu kadar şekerlerse. Şimdilerdeyse o kitap okunacaksa zaten birgün kaldığı yerden, tüm satırlarıyla, yüzüme oturtacağı gülümsemeleriyle okunacaktır diyorum...

Arka Kapak

“Şair ve deneme yazarı Salah Birsel, Türk edebiyatının önde gelen ustalarındandır. Günlük konuşma dilinde pek az bilinen sözcük ve deyimleri tedavüle sokmakla kalmaz, kendi yarattığı ilginç deyişleri de sıkça kullanarak oluşturduğu anlatımını alaycı tavrıyla birleştirdiği özgün bir üslubun da sahibidir de.

Salah Birsel, 1001 Gece Denemeleri’nin bu son halkasında da gerçek bir edebiyat şöleni sunuyor; sohbet eder gibi, içten, şakacı, ironik tarzı okuyanda tiryakilik yaratıyor.

“Ben demelerimi şiir gibi yazarım. Boyuna sözcükler, tümcelerle boğuşurum. Bir yerde, yazının iplerini çekenin ben olmadığımı, benim yerime, deneme yapısına karışmış sözcüklerin karar verdiğini, buyruklar savurduğunu görürüm. Kimi zaman belli bir tümceye denememde yer vermek istediğim halde, bunun üstesinden gelemem. Denemenin yapısı, denemedeki öteki tümcelerin sıralanışı buna engel olur.

Ey okur, gıkını çıkarmadan okuduğun denememize şaşıp kalma.Bunun ayıbı da şanı da bizimdir.””

*Sh.7

**Sh.10

***Sh.103-104